وقتی از همه‌چیز، هیچ بسازی/ نقدی بر رمان " ماز" / فریبا منتظرظهور

رامین چایچی : 

وقتی از همه‌چیز، هیچ بسازی,

نقدی بر رمان ماز

"برای یک نویسنده ، رمان این واقعیت است که از هیچ همه‌چیز بسازی, ولی برای یک نویسنده که به بلوغ در نویسندگی رسیده است ، رمان این است که از همه‌چیز هیچ بسازی,.

منتقدها در مورد کتاب‌های منتظرظهور, میگویند او مصالح بیش‌ازحد لازم صرف رمان می‌کند جوری که می‌توان از کتاب‌های او چندین جلد رمان نوشت با این تفاصیل نویسنده می‌بایست در رمان‌های بعدی‌اش کمتر از مصالح برای نوشتن رمان استفاده کند ولی رمان‌های او مجموعه‌ای از خرده روایت‌ها و شعرها است ، مصالحی که نویسندگان معمولاً با ناخن‌خشکی از آن‌ها در کتاب‌هایشان استفاده می‌کنند . همان موقع که فکر می‌کنی نویسنده در کتاب بعدی‌اش کمتر به سمت نظرات فلسفی خواهد رفت و خرده روایت‌هایش را کمتر بریزوبپاش می‌کند و شعرها کمتر مورداستفاده قرار می‌گیرد غافلگیر می‌شوی می‌بینی شعرها را خود سروده است – خرده روایت‌ها تبدیل به داستان موازی شده است و جای‌جای رمان مملو از فلسفه است . 
در رمان "ماز" نوبت موشکافی اگزیستانسیالیستی تنهایی است. تنهایی برای انسان‌های فرهیخته مفری است تا از منجلاب ابتذال حاکم بر مناسبات اجتماعی رهایی یابند ، نوعی سیستم دفاعی در برابر ابتذال است. قرار گرفتن در سنگر خرد در برابر سیل عظیم بی‌خردانی که مناسبات اجتماعی را بی‌کم‌وکاست پذیرفته‌اند و در حاشیه امن آن با خیالی آسوده متلاشی می‌شوند. هرچند برای رهایی از انگ بی‌مناسبت ابلوموفیسم نیاز است که مرزبندی خودت را درصحنه اجتماع واقعی با خطی پررنگ مشخص کنی. 
در "ماز" ما به طبقه‌بندی جدیدی از آدم‌ها می‌رسیم : آرمان‌گراها -–نیمه آرمان‌گراها – بی‌تفاوت‌ها و آرمان ستیزها . قهرمان اصلی داستان یعنی شهرزاد که قهرمان کتاب "به جز سرخ هر رنگی " هم بود ، یک‌چیزی مابین آرمان‌گرایی و بی‌تفاوتی است یعنی همان نیمه آرمان‌گرا. در کتاب‌های منتظر ظهور اثری از آثار بی‌مایگان روشنفکرنما نیست چه برسد به اینکه از آن‌ها قهرمان بسازد و تحویل مخاطبانش بدهد . او این قشر اجتماعی را به‌کلی حذف کرده است نوعی انتقام از بی‌مایگان پرمدعای مد روز . نوعی تحقیر بر فرومایگان نان به نرخ روز خور کانفورمیست .
ماز کتاب ساده‌ای نیست -.پیچیده است – فلسفی است – باید با دقت مونولوگ های فلسفی‌اش خوانده شود تا کتاب به‌تمامی فهمیده شود . اما تراژدی در شرایط فعلی این است که از طرف کسانی فهم می‌شوی که در برابرشان شمشیر کشیده‌ای ! پارادوکسی غیرقابل‌حل در شرایط فعلی . "